Op 27 mei jongstleden vond in de Tweede Kamer het debat van de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat plaats over de circulaire economie. Dit was het eerste debat over dit onderwerp sinds de verkiezingen in maart. Woordvoerders waren enkele bekende gezichten, zoals Agnes Mulder (CDA) en Eva van Esch (PvdA), maar vooral ook veel nieuwe deelnemers, als Peter de Groot (VVD) en Kauthar Bouchallikht (GroenLinks).

Het was een goed debat. Met natuurlijk voor elke partij de eigen stokpaardjes, maar ook met aandacht voor de recente constatering dat er in veel zogenaamd duurzame kunststof vervangers¹ PFAS zitten. Daarnaast klonk eigenlijk over de gehele breedte van het politieke spectrum de wens voor meer regie bij de centrale overheid en minder vrijblijvendheid in de uitvoering.

Ofschoon dat wellicht niet zo klinkt, is dat laatste ook de wens van de kunststofverpakkings-industrie. Wil je in verduurzaming investeren, dan heb je een markt nodig én langetermijnperspectief. Dit veronderstelt centraal beleid, en niet – zoals nu in Nederland – de versnippering die ontstaat doordat op gemeentelijk niveau duurzaamheid wordt ingevuld afhankelijk van de kleur van het college van B en W.

De altijd goed geïnformeerde en door duurzaamheid gedreven staatssecretaris Van Veldhoven stelde hier echter behoorlijk teleur! Diverse Kamerleden vroegen haar of er geen einde gemaakt kan worden aan de willekeur van afvalinzameling- en sorteersystemen bij de Nederlandse gemeenten. De staatsecretaris reageerde stellig: “Het sturen (van gemeenten) kan ik niet, maar kennisdelen over verstandige keuzes zeker.” Zo houdt de staatssecretaris willens en wetens de huidige, onduidelijke situatie in stand. Diftar hier, overvolle containers daar (voornamelijk in de buurgemeenten van de Diftar gemeenten …), voorscheiding hier, nascheiding daar, handhaving hier, zwerfvuil daar. Met andere woorden en om bij het onderwerp te blijven: een zootje!

Zonder het met zoveel woorden te zeggen, houdt de staatssecretaris hier vast aan ‘het Huis van Thorbecke’ en z’n ontwerp in de grondwetherziening van 1848 voor verticale spreiding van bevoegdheden voor het rijk, provincies en gemeenten. Vooral ook na de vele als decentralisatie vermomde bezuinigingen van de laatste jaren, is het voor het huidige demissionaire kabinet blijkbaar onbestaanbaar om gemeenten bevoegdheden te ontnemen.

Dit is niet alleen (zeer) nadelig waar het de feitelijke resultaten betreft, aangezien de kwaliteit van het recyclaat zo lijdt onder de verschillende aanpak per gemeente. Maar wellicht zelfs belangrijker, het ondermijnt de inzet van zowel burgers als bedrijfsleven die zich vol inzetten voor verdere verduurzaming. Blijkbaar is ‘verticale spreiding van bevoegdheden’ belangrijker dan verduurzaming.

Ik weet niet hoe Thorbecke dacht over klimaatverandering en verduurzaming. Maar kijkend naar zijn scherpte en oplossingsgericht denken bij de grondwetsherziening in 1848, neem ik aan dat hij de noodzaak van doorpakken zou zien en dan creatiever met zijn eigen huis zou durven omgaan dan het huidige demissionaire kabinet!