“Straffen moeten ze! En opvoeden!” Ik hoor het vaak als ik het over zwerfafval en plastic vervuiling heb. Het probleem wordt gesimplificeerd en bij anderen gelegd. We plaatsen onszelf boven de ander en kijken niet naar onszelf.

De woorden “straffen” en “opvoeden” worden met liefde gebruikt als het over zwerfafval gaat. De verpakkingsindustrie voegt er graag het woord “gedragsverandering” aan toe. In België noemen ze dat al jaren “sensibilisering”. Dat heeft in Nederland een politieke lading gekregen, maar betekent gewoon “opvoeden”. Proberen we al meer dan honderd jaar met te weinig succes.

Iedereen die die woorden roept heeft gelijk. In die zin dat het deel van de oplossing is. Deel van. Niet de hele. Bij elk ander vergelijkbaar probleem worden die woorden zelden genoemd. Je kunt het ook roepen bij overmatige drank- en drugsgebruik, verkeersovertredingen, zwartrijden, belastingfraude, matchfixing en wat niet meer.

Makkelijk hoor. Lekker roepen wat “Ze” moeten. Ben er zelf ook goed in. De verpakkingsindustrie zal ook wel dat gevoel hebben bij wat ik allemaal roep. Dat ik het vooral over “Ze” heb en te weinig over “We”. Snap ik. Maar zij hebben veel te lang “Ze” geroepen en veel te weinig “We”.

Dat ik zoveel naar de verantwoordelijkheden van de verpakkingsindustrie wijs en daar actie voor voer, dat is gewoon nodig. Om ze uit de comfort-zone te krijgen. Om ze te laten inzien dat ook zij een verantwoordelijkheid hebben. Zij kunnen er weinig aan doen dat mensen dingen verkeerd weggooien. Ze kunnen wel iets doen aan wat er wordt weggegooid. “If we can’t change THAT people litter, we have to change WHAT people litter”.

“Ze” versus “We”. Klassieke patstelling. Zwerfafvalrapers zijn nogal van de “We”. “We rapen het op”. De industrie maakt er slim gebruik van. Ze organiseren opruimacties, staan erbij te zwaaien met hun vlaggen en noemen het dan “Samen”. Ze spinnen “Ze” naar “We”. “Samen” is het nieuwste toverwoord in de klassieke strategie van meestribbelen.

Ik woon vlak bij Edam. Dat heette vroeger IJdam. Laten we dat eens omdraaien. De “E” terug veranderen naar de “IJ”. Dingen veranderen, omdenken en leren van (de fouten van) het verleden. Eitje.  

“We” wordt dan “Wij”. Daarbij is iedereen gelijkwaardig. Niemand profiteert van of wijst naar de ander. Iedereen doet zijn/haar ding en neemt zijn/haar verantwoordelijkheid. Zou mooi zijn. Klinkt als een utopie. Is het waarschijnlijk ook.

Maar mocht het lukken, dan is dat het IJ van Columbus.

Dream on Dirk. Het zal nog heel lang duren voor we in dit verhaal “strijden” kunnen veranderen in “streden”.